Gliwice na ich drodze: Tadeusz Teodorowicz-Todorowski oraz Julian Duchowicz i Zygmunt Majerski

---

26 maja o godz 16 w Willi Caro, z cyklu Gliwice na ich drodze: Tadeusz Teodorowicz-Todorowski oraz Julian Duchowicz i Zygmunt Majerski. Wykład poprowadzi dr inż. arch. Ryszard Nakonieczny, adiunkt na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej.

O Tadeuszu Teodorowiczu-Todorowskim, którego  architektura łączy w sobie pierwiastki wielokulturowego dziedzictwa kresów wschodnich z pragmatycznymi cechami śląskiej kultury i o nierozerwalnym tandemie architektów, związanych ze Lwowem, a po II wojnie światowej także z Gliwicami i Wrocławiem – Julianie Duchowiczu i Zygmuncie Majerskim usłyszymy w ostatnią niedzielę maja. W ramach cyklu Gliwice na ich drodze opowie o nich dr inż. arch. Ryszard Nakonieczny, adiunkt na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej.

O architektach Ryszard Nakonieczny pisze:

Tadeusz Teodorowicz-Todorowski urodził się 25 czerwca 1907 roku we Lwowie, a zmarł 25 października 2001 roku w Gliwicach, przeżywszy niezwykle intensywnie 94 lata swojego twórczego życia.W latach 1926-1931 studiował na Wydziale Architektonicznym Politechniki Lwowskiej, który ukończył z wynikiem bardzo dobrym, rozpoczynając pracę na stanowisku starszego asystenta w Katedrze Architektury II u profesora Witolda Minkiewicza. We Lwowie nie ograniczał się wyłącznie do pracy dydaktycznej na uczelni, ale terminował w wielu pracowniach, co zaowocowało zdobyciem uprawnień zawodowych. W 1935 roku zrealizował willę własną we Lwowie przy ul. Pomorskiej 45, która przetrwała do dziś. Wówczas także uczestniczył w 4 konkursach powszechnych SARP, uzyskując nagrody w każdym z nich, z czego do realizacji skierowane zostały dwa jego kościoły: Misjonarzy p.w. św. Wincentego a Paulo we Lwowie oraz parafialny w Kołomyi.

Po II wojnie światowej, mając 38 lat rozpoczął nowy etap w życiu zwany gliwickim, który zaowocuje kolejnymi sukcesami i wieloma prestiżowymi realizacjami. Od 1 listopada 1945 do 1953 roku kieruje Katedrą Zabudowy Osiedli na Wydziale Inżynieryjno-Budowlanym Politechniki Śląskiej w Gliwicach, na którym w latach 1949-1954 istnieje specjalny Oddział Architektury, kształcący architektów. Jednak dopiero z dniem 1 października 1977 roku powstaje samodzielna jednostka w postaci Wydziału Architektury, w osobnym gmachu według jego projektu. W tym samym roku Todorowski przechodzi na zasłużoną emeryturę nie zrywając jednak więzów ze swoją uczelnią. Do śmierci jest aktywnym uczestnikiem wydarzeń społeczno-kulturowych w mieście.

W okresie powojennym zrealizował: Audytorium Wydziału Chemicznego w Gliwicach (1947), Wydział Budownictwa w Gliwicach (1949-1952), odbudowę spalonego Haus Oberschlesien z przeznaczeniem na Urząd Miejski w Gliwicach (1949), osiedle mieszkaniowe A w Tychach (1951-1956), Studencki Kinoteatr X w Gliwicach (1959), osiedle mieszkaniowe Śródmieście w Sosnowcu (1954), szkołę w Sosnowcu (1958), Klub MPiK w Gliwicach (1959), Halę Technologiczną Wydziału Inżynierii Sanitarnej w Gliwicach (1970), Wydział Architektury wraz z pomnikiem w Gliwicach (1972) oraz Laboratorium Wydziału Budownictwa w Gliwicach (1973). Zachowała się także pokaźna liczba projektów niezrealizowanych, wśród których wyróżnia się pompatyczna wizja socrealistycznego Wrocławia, która odpowiada skalą i klimatem ekspresjonistycznej propozycji Maxa Berga.

Jego architektura łączy w sobie pierwiastki wielokulturowego dziedzictwa kresów wschodnich z pragmatycznymi cechami śląskiej kultury. Talen swój ujawnił nie tylko w zakresie architektury i dydaktyki akademickiej, ale także w poezji, satyrze, malarstwie, trójwymiarowej plastyce, fotografii, podróżach, rajdach samochodowych oraz w propagowaniu zdrowego i zrównoważonego trybu życia. Wszystko na zasadzie twórczego, taktownego i transkulturowego zaangażowania niczym 3 litery „T” jego inicjału.

Julian Duchowicz (1912 -1972 ) i Zygmunt Majerski (1909-1979) stanowili nierozerwalny tandem architektów, związanych ze Lwowem, a po II wojnie światowej także z Gliwicami i Wrocławiem. Ich wspólna kariera zawodowa rozpoczyna się na Wydziale Architektonicznym Politechniki Lwowskiej, który razem kończą: Julian Duchowicz w 1936 roku, a Zygmunt Majerski rok wcześniej w 1935. Tam także podejmują pracę, która trwała w przypadku Duchowicza do 1945 roku, natomiast w przypadku Majerskiego do 1939 roku. Zygmunt Majerski w czasie II wojny światowej opuszcza Lwów, biorąc udział  w kampanii wrześniowej, a potem w latach 1940-1945 staje się jeńcem w Murnau. Po uwolnieniu w latach 1946-1947 przebywa we Włoszech gdzie projektuje i realizuje Cmentarz Wojskowy w Bolonii. Z Włoch emigruje potem na krótko do Anglii. W 1947 roku przybywa jednak do Polski, do Gliwic, na Politechnikę Śląską, by ponownie spotkać się z Julianem Duchowiczem, który tu przebywa już od 1945 roku. Pracują znowu razem na Wydziale Inżynieryjno-Budowlanym w Katedrze Budownictwa Utylitarnego. W 1954 roku w związku z likwidacją Oddziału Architektury w Gliwicach obaj przenoszą się na Politechnikę Wrocławską, by tam kontynuować swą karierę zawodową. Obaj pełnią tam funkcje prodziekanów, najpierw Majerski przez jedną kadencję w latach 1961/1962, a potem Duchowicz przez dwie, w latach: 1962/1963 i 1963/1964. Od 1968 roku Julian Duchowicz kieruje Instytem Architektury i Urbanistyki na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej, aż do swojej śmierci w 1972 roku.

Zygmunt Majerski natomiast w 1964 roku opuszcza Wrocław, by objąć kierownictwo nowo utworzonej Katedry Projektowania Budynków Mieszkalnych i Usługowych na Wydziale Budownictwa Przemysłowego i Ogólnego Politechniki Śląskiej w Gliwicach. W latach 1966-1971 pełni  tam funkcję dziekana. W 1977 roku wraz z innymi uruchamia samodzielny Wydział Architektury pełniąc funkcję jego pierwszego dziekana w kadencji 1977/1978. Umiera 4 stycznia 1979 roku, pozostawiając po sobie wielu znakomitych wychowanków, którzy kontynuują jego myśl twórczą w zakresie naukowym, dydaktycznym i budowlanym pod zaszczytnym mianem śląskiej szkoły architektury, będącej kontynuatorką lwowskiej alma mater.

Julian Duchowicz i Zygmunt Majerski w 1934 roku jeszcze przed ukończeniem swych studiów, inicjują wspólną działalność projektową. Uczestniczą w wielu powszechnych konkursach SARP, w których zawsze są nagradzani. Otrzymują wiele nagród, w tym nagrodę I stopnia w konkursach na projekty: Domu Zdrojowego w Morszynie (1934) i w Juracie (1935), rozwiązania urbanistycznego otoczenia pomnika Marszałka Piłsudskiego we Lwowie (1936) czy sanatorium w Skotnikach (1937). Nagrody II stopnia za projekty: kompleksu gmachów Wydziału Mechanicznego Politechniki Lwowskiej (1939) i bloków mieszkalnych PZUW we Lwowie (1939) oraz nagrody III stopnia za regulację mola południowego w Gdyni wraz z Domem Żeglarza (1936) oraz otoczenia Wawelu (1939).

Dopiero po 1945 roku znowu wspólnie stają w szranki w licznych konkursach architektonicznych, podobnie jak przed wojną zakończonych pomyślnie nagrodami, jak np: I stopnia – za Teatr Opery i Baletu w Katowicach (1959), II stopnia – za Centralny Dom Młodzieży w Warszawie (1948) oraz za gmach Teatru Narodowego w Łodzi (1948), wyróżnienia – za Ośrodek Wypoczynkowy Orbis w Warszawie (1949) oraz Pałac Młodzieży w Katowicach (1949).

Wspólnie realizują wiele prestiżowych budynków jak np.: Gmach administracyjno-usługowy rozpoczynający nową oś urbanistyczną w Katowicach przy ul. Rynek 13 (1947), Pałac Młodzieży w Katowicach (1951), gmach Wydziału Górniczego Politechniki Śląskiej w Gliwicach (1953), Dom Muzyki i Tańca w Zabrzu (1957), teatr w Opolu (1961), budynek mieszkalno-usługowy w Gliwicach przy ul. Łużyckiej (1962), osiedle mieszkaniowe Stawowa w Gliwicach między ulicami: Dworcowa – Dunikowskiego -Wrocławska (1968) czy gmach Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej Politechniki Śląskiej w Gliwicach (1970).

Ich twórczość jest wyrazem otwartości na nowoczesność oraz niezwykłej umiejętności właściwej percepcji czynników materialnych i niematerialnych kontekstu, związanych z czasem, miejscem, kulturą, władzą i inwestorem. Zawsze na bardzo wysokim poziomie uformowań, co sprawiło, iż w uznaniu „wybitnych zasług dla rozwoju współczesnej architektury polskiej” otrzymali najwyższą Honorową Nagrodą SARP w 1973 roku.

Wstęp wolny, ilość miejsc ograniczona

Organizator: Muzeum w Gliwicach