Nowe wycieczki z Metamorfozami. Piwowarstwo w Gliwicach

---

Gliwice od początków swojego istnienia funkcjonowały jako miasto o charakterze rolniczo – rzemieślniczym. Znaczną część ziem wokół miasta stanowiły pola uprawne, na których na dużą skalę uprawiany był chmiel. Tradycje uprawy tej rośliny na ziemiach gliwickich sięgają początków istnienia miasta, co zostało udokumentowane m. in. w sąsiednich Sławięcicach jużw XIII wieku.

W ubiegłym roku stowarzyszenie „Gliwickie Metamorfozy” ustanowiło odznakę „Wędrowiec Gliwicki”. Ma ona na celu przybliżenie mieszkańcom Gliwic i powiatu gliwickiego historii i walorów krajoznawczych regionu oraz zwrócenie uwagi na ochronę zabytków. Ze szczegółowym regulaminem można zapoznać się na stronie stowarzyszenia, my natomiast chcąc zachęcić czytelników do zdobywania odznaki w bieżącym roku, przypominamy tematy, z którymi uczestnicy zapoznali się w roku 2011 podczas „Lata z Metamorfozami”. Dziś opowiemy o piwowarstwie w Gliwicach.

Znaczna część uprawianego w mieście chmielu trafiała na eksport do sąsiednich miast, a w miarę rozwoju upraw, wysyłana była również do Wielkopolski oraz Królestwa Polskiego. Pozostała część uprawianego chmielu zużywana była na miejscu do produkcji piwa.

Podobnie jak uprawa chmielu, powiązane z nią tradycje piwowarskie mają w mieście głębokie korzenie. Pierwsze zapiski dotyczące browarów na ziemiach gliwickich pochodzą już z XIII wieku i dotyczą zgody na prowadzenie w Ostropie karczmy z browarem.

Na terenie miasta funkcjonowały w tamtych czasach zrzeszenia rzemieślników, zaś piwowarstwo nie było wyjątkiem. Do zrzeszenia należeli wszyscy słodownicy i wytwórcy piwa uprawnieni do piwowarstwa, zaś w późniejszym czasie również uprawnieni do zarządzania funkcjonującym w mieście gospodarstwem browarnianym, które przetrwało w Gliwicach do XIX wieku, kiedy to miasto zdominowały prywatne browary.

Piwowarstwo, jako rzemiosło bardzo dochodowe, było oczywiście obwarowane wieloma regulacjami prawnymi. W XIII wieku Gliwice otrzymały tzw. prawo mili, na mocy którego w obrębie jednej mili od murów miasta wyłącznie gliwiczanom wolno było handlować chmielem i zaopatrywać w piwo karczmy. Karczmarz, który odważyłby się sprzedawać inne piwo aniżeli gliwickie, narażał się na zapłacenie kary grzywny.

Warzenie piwa na terenie miasta odbywało się we wspomnianym wcześniej miejskim gospodarstwie browarnianym, składającym się ze słodowni i browaru zarządzanych przez piwowara. Piwowar zatrudniony był przez radę miejską. Mieszczanie uprawnieni do piwowarstwa warzyli piwo według tzw. porządku piwnego. Polegało to na tym, że do danego waru gromadziło się zazwyczaj kilku mieszczan, którzy wspólnie dostarczali odpowiednią ilość składników, zaś potem dzielili się wyprodukowanym napojem wedle ilości składników dostarczonych na potrzeby produkcji partii piwa. Każdy mieszczanin zobowiązany był, w zależności od ilości wyszynkowanego piwa, wnieść do kasy miejskiej specjalną opłatę.

Z zachowanych źródeł wiadomo, że w XV wieku w Gliwicach warzono dwa gatunki piwa – pierwsze zwane piwem białym, drugie czarnym. Przygotowywane były one głównie ze słodu jęczmiennego metodą górnej fermentacji. W XVI wieku zaczęło się również rozpowszechniać piwo pszeniczne, zaś napój warzony w Gliwicach był powszechnie ceniony.

Kres i trudności piwowarskie pojawiły się w Gliwicach w XVII wieku. W tym czasie miasto padło ofiarą wielu pożarów, zaś w wyniku wojny trzydziestoletniej został zaburzony wieloletni porządek i ustrój piwowarski panujący w mieście.

Od 1810 roku w Gliwicach, będących częścią Prowincji Śląskiej zaczęło obowiązywać prawo swobodnego rzemiosła i handlu. Pozwoliło to na zakładanie na terenie miasta prywatnych browarów. Pierwszy w mieście prywatny browar został założony przez senatora Leopolda Bonischa w 1812 roku. Od tego czasu w mieście zaczęło powstawać coraz więcej prywatnych browarów. Popularne stało się również sprowadzanie różnych gatunków piwa z innych browarów.

Pod koniec XIX wieku zaczął funkcjonować w mieście browar H. Scobla, który zapisał się w historii miasta jako jeden z największych i najsłynniejszych browarów a zarazem warzących doskonale piwo, o czym może świadczyć fakt, że było ono szeroko eksportowane. Browar został założony przez piwowara z Dolnego Śląska, który odkupił od owdowiałej Anny Kärger stary wysłużony browar Juliusza Kärgera. Na podwalinach tego podupadającego przedsiębiorstwa Hugo Scobel rozwinął własną firmę, która cieszyła się uznaniem piwoszy nie tylko na terenach Śląska. W wyniku zniszczeń podczas II Wojny Światowej browar został zlikwidowany i nie wznowił już swojej produkcji.

EMMA Gliwickie Metamorfozy

S. Różyński „Zarys dziejów piwowarstwa gliwickiego”

„Oberschlesien im Bild“

Materiały własne stowarzyszenia Gliwickie Metamorfozy