Bliżej przeszłości: Vouge w XIX wieku – co czytały modne gliwickie prababki? – takie pytanie zadali sobie gliwiccy muzealnicy. W odpowiedzi na nie zorganizowali wystawę w Willi Caro, którą oglądać można od 9 listopada. O świecie dawnej prasy kobiecej i magazynach dla pań sprzed stulecia opowie Joanna Puchalik – historyk Muzeum w Gliwicach.

 - W wieku XIX, wraz z  rozwojem prasy zaczęły się ukazywać również magazyny dla pań piszą organizatorzy wystawy. –  Oprócz informacji o najnowszych trendach w modzie prosto z Paryża, zawierały one także rady  dotyczące prowadzenia domu, wychowywania dzieci.  Publikowano w nich również fragmenty najnowszych powieści krajowych i zagranicznych. „I znów przychodzi mi na myśl francuskie wyrażenie, które mnie wprowadza w kłopot jak go wam dać w wiernym przekładzie L`art de se jupponert powiadają Francuzki wiele znaczy o powierzchowności kobiety. Twierdzą nawet, że od tej sztuki ułożenia spódnic zależą powab jej ruchów i szlachetność postawy. My mniemamy przeciwnie  że na ten wyraz szlachetnej godności, bardziej cały nastrój jej moralnego usposobienia niż układ spódnic wpływa. Żeby jednak i tym ostatnim oddać sprawiedliwość, trzeba dodać , że suknia nieco szerzej przez ich sutą fałdzistość rozłożona, lepiej kobiecą kibić ubiera niż żeby w około niej obwisła niekształtnie przy nogach się plącząc”.  Powyższy cytat pochodzi z wydawanego w Warszawie „Kółka domowego” , ale tytułów na rynku było znacznie więcej –  np. „Bluszcz”, „Świt”, „Motyl”, a z zagranicznych La Mode Illustree, Journal des Demoiselles prosto z Paryża, czy Der Bazar albo Journal des modernes Stickerei. Wiele z pism z pewnością można było znaleźć w salonikach gliwickich dam.

Podczas piątkowego wykładu dowiemy się, jakie zamieszczano w nich treści, na podstawie zamieszczanych ilustracji prześledzimy, jak zmieniała się XIX wieczna moda i oczywiście poznamy tajemniczego „pieska do obcierania piór”.

Wstęp wolny, ilość miejsc ograniczona

Organizator: Muzeum w Gliwicach

 09 listopada 2012, Willa Caro, godz. 17.00

Bliżej przeszłości: Vouge w XIX wieku – co czytały modne gliwickie prababki?

Wykład  – Joanna Puchalik, historyk Muzeum w Gliwicach

Muzeum w Gliwicach

ul. Dolnych Wałów 8a

44-100 Gliwice

www.muzeum.gliwice.pl

kontakt dla mediów: Ewa Chudyba, kom. 783 560 005

[email protected]

30 września (niedziela) w Willi Caro, o godz. 14.30 rozpocznie się koncert Światła metra, zorganizowany przez Stowarzyszenie  „Światła Rampy” i Muzeum w Gliwicach. Usłyszymy muzykę rodem z  musicali kompozytorów polskich, amerykańskich, niemieckich i węgierskich.  

Bilety w cenie 20 zł, rezerwacja biletów pod numerami telefonów: 889 334 903 oraz 663 510 383

Wielkimi krokami zbliżają się jubileuszowe, X Gliwickie Dni Dziedzictwa Kulturowego. Przypomnijmy, że tym razem odbywać się będą pod hasłem “Od deski do deski – czyli szlakiem kościółków drewnianych ziemi gliwickiej”. Ciesząca się od 10 lat wielkim zainteresowaniem impreza trwać będzie dwa dni – 15 i 16 września. Organizatorem jest Muzeum w Gliwicach.

Przypominamy program i godziny zwiedzania:

Sobota 15 września

WYCIECZKI AUTOKAROWE Z PRZEWODNIKIEM

 TRASA 1: Kościoły drewniane w Ostropie, Smolnicy, Żernicy, Wilczy

Grupa I zbiórka 08.30 (Plac Piłsudskiego 9), powrót około 13.20

Grupa II zbiórka 09.30 (Plac Piłsudskiego 9), powrót około 14.20

TRASA 2: Kościoły drewniane w Sierakowicach, Rachowicach, Bojszowie, Rudzińcu, Poniszowicach

Grupa I zbiórka 09.45 (Plac Piłsudskiego 9), powrót około 15.40

Grupa II zbiórka 12.45 (Plac Piłsudskiego 9), powrót około 18.40

 TRASA 3: Kościoły drewniane w Zacharzowicach, Sierotach, Księżym Lesie, Szałszy

Grupa I zbiórka 13.45 (Plac Piłsudskiego 9), powrót około 19.15

Grupa II zbiórka 14.45 (Plac Piłsudskiego 9), powrót około 20.15

Uwaga! Udział w wycieczkach autokarowych wymaga posiadania biletu.

Na wszystkie wycieczki obowiązują wcześniejsze zapisy (limit do 48 miejsc w każdej grupie), które prowadzone będą od 04 września w Centrum Informacji Kulturalnej i Turystycznej Kino Amok – Scena Bajka przy ul. Dolnych Wałów 3 w Gliwicach; czynne od wtorku do soboty w godzinach 10.00-18.00, tel. (32) 231 38 55, email: [email protected]

Ze względu na ograniczoną liczbę miejsc w autokarach każdy – w ramach jednej trasy – może kupić maksymalnie 4 bilety. Koszt biletu wynosi 3 zł.

 ZWIEDZANIE KOŚCIOŁA PRZY ULICY KOZIELSKIEJ Z PRZEWODNIKIEM – godz. 12.00

Wstęp bezpłatny, ilość miejsc ograniczona.

 ZWIEDZANIE INDYWIDUALNE

 Drewniane kościółki zwiedzać można również indywidualnie, w następujących godzinach:

Bojszów – godz. 12.00-14.00

Gliwice ul. Kozielska – godz. 11.00-13.00

Księży Las – godz. 16.30-18.30

Ostropa – godz. 9.00-11.00

Poniszowice – godz. 13.00-15.00

Rachowice – godz. 11.00-13.00

Rudziniec – godz. 13.00-15.00

Sierakowice – godz. 10.30-12.30

Sieroty – godz. 15.30-17.30

Smolnica – godz. 10.00-12.00

Szałsza – godz. 18.00-20.00

Wilcza – godz. 12.00-14.00

Zacharzowice – godz. 14.30-16.30

Żernica – godz. 10.30-13.00

Wstęp bezpłatny.

 WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE

 WILLA CARO, ul. Dolnych Wałów 8a

11.00-17.00 Pokazy filmu „Najpiękniejsze kościółki drewniane Górnego Śląska”

scenariusz i realizacja Jerzy Kołodziejczyk

Filmowa prezentacja najcenniejszych kościołów drewnianych diecezji gliwickiej, katowickiej i opolskiej. Ten niezwykły film, zrealizowany w 1995 r.,  to nie tylko przegląd drewnianych świątyń wraz z podstawowymi informacjami na ich temat,  ale  jednocześnie cenny dokument mijającego czasu. Ukazuje stan budowli sprzed kilkunastu lat.  Oko kamery zarejestrowało wtedy zabytki, których nie możemy już dzisiaj oglądać oraz wystrój kościołów przed zmianami, jakie miały miejsce w ostatnich latach, kiedy to w niektórych podgliwickich świątyniach odkryto i przywrócono pierwotną postać malowidłom ściennym.

11.00-17.00 Pokazy ciesielskie

Podczas pokazu Hubert Wocław, rzemieślnik ciesielski z Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu, zaprezentuje sposoby wykonania połączeń narożnych w drewnianych budowlach o konstrukcji zrębowej za pomocą dawnych, różnorodnych nacięć ciesielskich. Poznamy również technikę wykonania i układania gontów.

11.00-17.00 Pokazy rzeźbiarskie

Dwaj rzeźbiarze, Jerzy Chachuła z Sośnicowic i Leszek Sempka z Gliwic, są autorami drewnianych rzeźb sakralnych i kościelnych elementów snycerskich, które znaleźć możemy między innymi w kościołach i kapliczkach w Gliwicach, Zabrzu, Sośnicowicach, Kozłowie, Wielowsi, Dąbrówce, Rudzie Śląskiej, Piekarach Śląskich. Podczas pokazów w ogrodzie Willi Caro zobaczymy, za pomocą jakich metod i technik nadają drewnu kształt figury świętej albo elementu dekoracyjnego.

17.00 Wykład „Najstarsze kościoły Górnego Śląska” – dr Grażyna Ruszczyk, Instytut Sztuki 

PAN w Warszawie

Tematem prezentacji są średniowieczne kościoły drewniane na Śląsku, pochodzące z XV i 1. poł. XVI w. Na wstępie przypomniane zostaną najstarsze zabytki drewnianej architektury sakralnej w Europie, szczególnie XII- i XIII-wieczne świątynie norweskie. Świątynie śląskie przedstawione zostaną na tle późnogotyckich kościołów drewnianych zachowanych w innych regionach Polski, głównie na terenie Małopolski. Uwzględnione zostaną też niektóre problemy związane z konserwacją zabytków drewnianych.

Przed wykładem odbędzie się prezentacja najnowszej części zbioru opracowań „Gliwice znane i nieznane” t. IV. Publikacja do nabycia w Willi Caro od 15 września 2012.

Podczas pokazów w ogrodzie Willi Caro trwał będzie również kiermasz wyrobów rękodzielniczych oraz wyprzedaż wydawnictw muzealnych.

ZAMEK PIASTOWSKI, ul. Pod Murami 2

11.00-17.00 Pokaz archiwalnych zdjęć kościołów drewnianych ziemi gliwickiej

Prezentacja unikalnych, archiwalnych zdjęć, które pochodzą ze zbiorów Muzeum w Gliwicach. Są to zarówno fotografie z pierwszej połowy XX w. (zachowane na szklanych kliszach), jak i powojenne, w tym takich autorów jak Piotr Janik czy Józef Matuszczak.

 Na wszystkie wydarzenia towarzyszące wstęp bezpłatny

Niedziela 16 września 2012

 WYCIECZKI AUTOKAROWE Z PRZEWODNIKIEM

 TRASA 1: Kościoły drewniane w Ostropie, Smolnicy, Żernicy, Wilczy

Grupa I zbiórka 08.30 (Plac Piłsudskiego 9), powrót około 13.20

Grupa II zbiórka 09.30 (Plac Piłsudskiego 9), powrót około 14.20

TRASA 2: Kościoły drewniane w Sierakowicach, Rachowicach, Bojszowie, Rudzińcu, Poniszowicach

Grupa I zbiórka 09.45 (Plac Piłsudskiego 9), powrót około 15.40

Grupa II zbiórka 12.45 (Plac Piłsudskiego 9), powrót około 18.40

 TRASA 3: Kościoły drewniane w Szałszy, Księżym Lesie, Sierotach, Zacharzowicach

Grupa I zbiórka 13.45 (Plac Piłsudskiego 9), powrót około 19.15

Grupa II zbiórka 14.45 (Plac Piłsudskiego 9), powrót około 20.15

Uwaga! Udział w wycieczkach autokarowych wymaga posiadania biletu.

Na wszystkie wycieczki obowiązują wcześniejsze zapisy (limit do 48 miejsc w każdej grupie), które prowadzone będą od 04 września w Centrum Informacji Kulturalnej i Turystycznej Kino Amok – Scena Bajka przy ul. Dolnych Wałów 3 w Gliwicach; czynne od wtorku do soboty w godzinach 10.00-18.00, tel. (32) 231 38 55, email: [email protected]

Ze względu na ograniczoną liczbę miejsc w autokarach każdy – w ramach jednej trasy – może kupić maksymalnie 4 bilety. Koszt biletu wynosi 3 zł.

 ZWIEDZANIE KOŚCIOŁA PRZY ULICY KOZIELSKIEJ Z PRZEWODNIKIEM – godz. 16.00

Wstęp bezpłatny, ilość miejsc ograniczona.

 ZWIEDZANIE INDYWIDUALNE

 Drewniane kościółki zwiedzać można również indywidualnie, w następujących godzinach:

Bojszów – godz. 12.00-14.00

Gliwice ul. Kozielska – godz. 15.00-17.00

Księży Las – godz. 15.30-17.30

Ostropa – godz. 9.00-11.00

Poniszowice – godz. 13.00-15.00

Rachowice – godz. 11.00-13.00

Rudziniec – godz. 13.00-15.00

Sierakowice – godz. 10.30-12.30

Sieroty – godz. 16.30-18.30

Smolnica – godz. 10.00-12.00

Szałsza – godz. 14.00-16.00

Wilcza – godz. 12.00-14.00

Zacharzowice – godz. 17.30-19.30

Żernica – godz. 10.30-15.00

Wstęp bezpłatny.

 WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE

 WILLA CARO, ul. Dolnych Wałów 8a

11.00-17.00 Pokazy filmu „Najpiękniejsze kościółki drewniane Górnego Śląska”

scenariusz i realizacja Jerzy Kołodziejczyk

Filmowa prezentacja najcenniejszych kościołów drewnianych diecezji gliwickiej, katowickiej i opolskiej. Ten niezwykły film, zrealizowany w 1995 r.,  to nie tylko przegląd drewnianych świątyń wraz z podstawowymi informacjami na ich temat,  ale  jednocześnie cenny dokument mijającego czasu. Ukazuje stan budowli sprzed kilkunastu lat.  Oko kamery zarejestrowało wtedy zabytki, których nie możemy już dzisiaj oglądać oraz wystrój kościołów przed zmianami, jakie miały miejsce w ostatnich latach, kiedy to w niektórych podgliwickich świątyniach odkryto i przywrócono pierwotną postać malowidłom ściennym.

11.00-17.00 Pokazy rzeźbiarskie

Dwaj rzeźbiarze, Jerzy Chachuła z Sośnicowic i Leszek Sempka z Gliwic, są autorami drewnianych rzeźb sakralnych i kościelnych elementów snycerskich, które znaleźć możemy między innymi w kościołach i kapliczkach w Gliwicach, Zabrzu, Sośnicowicach, Kozłowie, Wielowsi, Dąbrówce, Rudzie Śląskiej, Piekarach Śląskich. Podczas pokazów w ogrodzie Willi Caro zobaczymy, za pomocą jakich metod i technik nadają drewnu kształt figury świętej albo elementu dekoracyjnego.

12.00 Wykład „Barokowe polichromie w kościołach dawnego archiprezbiteriatu gliwickiego” – dr Jerzy Gorzelik, Uniwersytet Śląski w Katowicach

Tematem wykładu połączonego z prezentacją zdjęć są malowidła ścienne podgliwickich kościołów drewnianych, w szczególności w Gliwicach-Ostropie i  Żernicy. Te rzadkie, niezwykle interesujące polichromie, odsłonięte w ostatnich latach spod wielu przemalowań, stanowią przykłady tzw. „Biblii pauperum” (łac. Biblii ubogich), z której osoby nie umiejące czytać mogły poznawać treści Pisma Świętego. W trakcie wykładu zaprezentowany zostanie ich bogaty przekaz ikonograficzny i niezwykła wartość artystyczna.

Podczas pokazów w ogrodzie Willi Caro trwał będzie również kiermasz wyrobów rękodzielniczych oraz wyprzedaż wydawnictw muzealnych.

ZAMEK PIASTOWSKI, ul. Pod Murami 2

11.00-17.00 Pokaz archiwalnych zdjęć kościołów drewnianych ziemi gliwickiej

Prezentacja unikalnych, archiwalnych zdjęć, które pochodzą ze zbiorów Muzeum w Gliwicach. Są to zarówno fotografie z pierwszej połowy XX w. (zachowane na szklanych kliszach), jak i powojenne, w tym takich autorów jak Piotr Janik czy Józef Matuszczak.

KOŚCIÓŁ P.W. WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH, pl. Wszystkich Świętych

17.00 Koncert Zespołu Muzyki Dawnej „Perfugium” pt. „Alfa i Omega”

Zespół Perfugium  został założony w 1997 r. przez grupę młodzieży śpiewającą w scholi dominikańskiego duszpasterstwa Przystań w Krakowie, od którego przejęło nazwę: słowo perfugium (z łac.) oznacza przystań, schronienie, ucieczkę. W trakcie koncertu zaprezentowana zostanie XVI-XVII-wieczna muzyka dawna i tradycyjna z różnych okresów roku liturgicznego: od adwentu do Zesłania Ducha Świętego.

Na wszystkie wydarzenia towarzyszące wstęp wolny.

Podczas GDDK zwiedzać można również

WYSTAWY CZASOWE

 „Piórkiem i pędzlem”

Piękno kościołów drewnianych, ich naturalne otoczenie niezmiennie inspirowało artystów. Na wystawie zobaczyć można obrazy, rysunki i grafiki górnośląskich kościołów drewnianych, pochodzące ze zbiorów gliwickiego Muzeum. Ich autorami są m.in. Irena Nowakowska-Acedańska, Lukas Mrzyglod (Mrzygłod), Georg Rasel, Hans Sattler i Paweł Steller.

Willa Caro, ul. Dolnych Wałów 8a

 „Małe sacrum”

Wystawa ukazuje formy, w jakich jednostka przeżywa sacrum. Na ekspozycję składają się drobne elementy przez wieki związane z obrzędowością, m.in. medaliki z wykopalisk archeologicznych pochodzące z XVI-XVIII w., XVIII-XX-wieczne obrazki religijne, pamiątki chrztu, modlitewniki, różańce itp. Zgromadzone przedmioty, choć nie są na ogół dziełami sztuki, niezmiennie towarzyszą kolejnym pokoleniom w codziennym przeżywaniu duchowości.

Wieża Zamku Piastowskiego, ul. Pod Murami 2

 „Od deski do deski – czyli szlakiem kościółków drewnianych ziemi gliwickiej”

Plenerowa wystawa ukazująca współczesne zdjęcia podgliwickich kościołów drewnianych. Przywołuje ona nie tylko mistyczną aurę tych niezwykłych budowli, ale jest także hołdem złożonym ich twórcom, w zdecydowanej większości anonimowym.

Rynek Starego Miasta, wystawa dostępna od 10 września do 10 października

Wystawy czasowe w Willi Caro i Zamku Piastowskim czynne będą od godz. 11.00 do 17.00.

Wstęp bezpłatny.

Szczegółowe informacje dostępne na stronie: www.muzeum.gliwice.pl

 X Gliwickie Dni Dziedzictwa Kulturowego odbywają się pod honorowym patronatem:

Prezydenta Miasta Gliwice Zygmunta Frankiewicza

Jego Ekscelencji Księdza Biskupa Diecezji Gliwickiej Jana Kopca

Rektora Politechniki Śląskiej prof. dra hab. inż. Andrzeja Karbownika

Dziekana Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej dra hab. inż. arch. Krzysztofa Gasidło

Czym jest dziedzictwo kulturowe? Zapewne każdy, po chwili zastanowienia, znalazłby własną definicję. Dla mnie jest po prostu Pamięcią. Jest również tym, co określa naszą przynależność. W tym roku organizatorzy gliwickich X Dni Dziedzictwa Kulturowego poprowadzą nas szlakiem kościółków drewnianych ziemi gliwickiej.

Tegoroczna impreza, która trwać będzie między 15 a 16 września, odbędzie się pod hasłem “Od deski do deski – czyli szlakiem kościółków drewnianych ziemi gliwickiej “.

- W ciągu dwu dni – 15 i 16 września  będzie można nie tylko zwiedzić wraz z przewodnikami okoliczne drewniane świątynie, ale też poznać ich historię, technikę budowy i zdobnictwa – mówi Ewa Chudyba z  Działu Upowszechniania Muzeum w Gliwicach. - W Willi Caro i Zamku Piastowskim  znajdziemy wystawy i pasjonujące wykłady – o barokowych polichromiach czy najstarszych kościołach Górnego Śląska. Zaplanowano projekcje filmowe, które  przybliżą specyfikę drewnianej architektury sakralnej. Czekają nas również pokazy ciesielskiego rzemiosła i spotkania z rzeźbiarzami-amatorami, tworzącymi figury świętych. W niedzielę obchody Gliwickich Dni Dziedzictwa zakończy koncert muzyki dawnej w wykonaniu zespołu Perfugium, który odbędzie się w kościele p.w. Wszystkich Świętych.

Tegoroczne GDDK honorowym patronatem objęli Jego Ekscelencja Ksiądz Biskup Diecezji Gliwickiej Jan Kopiec,  Prezydent Miasta Gliwice Zygmunt Frankiewicz i Rektor Politechniki Śląskiej prof. dr hab. inż. Andrzej Karbownik.

Szczegóły obchodów wkrótce.

Na kolejny ciekawy pomysł promowania gliwickiej historii wpadło Muzeum w Gliwicach. Pozostając na fali sukcesu wydanych niedawno komiksów, proponuje…  torby z rysunkową historią miasta. 

- Od lutego bannery z komiksami prezentowaliśmy mieszkańcom miasta tuż przy Przystanku Muzeum, na ogrodzeniu otaczającym Willę Caro przypomina Ewa Chudyba  z Działu Upowszechniania gliwickiego Muzeum. - Co miesiąc pojawiały się nowe opowieści:  O Garbusie i husytach, o Mansfeldzie i kluskach, dzieciach z kina Capitol, tragicznej miłości z piecem odlewniczym w tle…. Zużyte bannery posłużyły jako materiał do wykonania unikalnych toreb na ramię. Każda jest inna, każda to jeden, niepowtarzalny komiksowy kadr.

To oznacza jedno. Torby są unikatowe! - Pomysł z wykorzystaniem starych bannerów ma  także walor ekologiczny.  Nie trzeba ich  utylizować, a trwały materiał, z którego są wykonane, gwarantuje, że właściciel torby swoją ulubioną komiksową historię będzie mógł zawsze ze sobą nosić – dodaje Ewa Chudyba.

Torby, w cenie 18 zł zakupić można w Willi Caro – ulica Dolnych Wałów 8a  oraz  w Centrum Informacji Kulturalnej i Turystycznej Kino Amok – Scena Bajka ul. Dolnych Wałów 3.

Od niedawna w Willi Caro możemy oglądać organizowaną przez Muzeum w Gliwicach wystawę „Historia gliwickiej piłki nożnej”. Wiele z prezentowanych na niej pamiątek i przedmiotów, związanych z klubami, działającymi w mieście, zostało zgromadzonych przez licznych entuzjastów piłki. Pozostałe pochodzą ze zbiorów Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie, Muzeum Miejskiego im. Maksymiliana Chroboka w Rudzie Śląskiej, Muzeum w Gliwicach oraz z archiwów miejskich klubów sportowych.

Kuratorami wystawy są Grzegorz Muzia i Andrzej Oksztul.

W jednej z sal zwiedzający mają szansę zobaczyć zaaranżowaną na tę okazję szatnię, organizatorzy prezentują także fragment oryginalnych trybun. Całości dopełniają zarejestrowane fragmenty meczów i piosenek, śpiewanych przez kibiców, a także… murawa. Na wystawie prezentowane są także różnego rodzaju pamiątki – fotografie, szaliki, puchary. Niestety, niewiele jest eksponatów, dokumentujących działalność gliwickich klubów przed 1939 rokiem – tym cenniejsze okazały się zatem te zgromadzone.

Uzupełnieniem nietypowej wystawy, którą w Willi Caro można oglądać do 21 października, jest wydana przez Muzeum w Gliwicach książka autorstwa Grzegorza Muzi i Andrzeja Potockiego – „Gliwicki futbol – zarys dziejów”.

Szczegółowe informacje dostępne są na www.muzeum.gliwice.pl.

dj

24 czerwca (niedziela) o godzinie 16 w Willi Caro odbędzie się kolejne spotkanie z cyklu Zofia w Muzeum. Przy filiżance zielonej herbaty uczestnicy rozmawiać będą o jońskich filozofach przyrody.

 Jak naturę i przyrodę postrzegali starożytni filozofowie? Opinie myślicieli, którzy próbowali dowiedzieć się, co tak naprawdę jest pierwszą przyczyną wszystkich rzeczy, często bardzo się różniły. Jedni, jak Tales, twierdzili, że źródłem wszystkiego jest woda, inni przyczynę utożsamiali z ogniem lub bezkresem. Podczas spotkania w Willi Caro przekonamy się, że ten sposób rozumowania wcale nie tak bardzo różni się od naszego pojmowania świata. Wykład pozwoli nam także wyjść poza popularne definicje i zrozumieć, skąd tak naprawdę wzięły się poglądy i teorie, które często są dla współczesnych zaskakujące.

Warto wziąć udział w spotkaniu również z innego powodu – nawet popularne podręczniki filozofii nie poświęcają zbyt wiele uwagi myślicielom, którzy działając na przełomie VI i V wieku przed naszą erą, dali początek filozofii.

Drodzy Czytelnicy, ilu z nas wiedziało na przykład, że słynne powiedzenie „pantha rei” (wszystko płynie), przypisywane obecnie Heraklitowi z Efezu, w rzeczywistości wcale nie jest jego autorstwa?

Ostatni przed wakacjami wykład poprowadzi Ewa Chudyba, historyk filozofii.

Wstęp na spotkanie jest bezpłatny, jednak ilość miejsc jest ograniczona. Na stronie www.muzeum.gliwice.pl można znaleźć informacje na temat tego i pozostałych spotkań, organizowanych w ramach cyklu.

dj

Wszyscy – bez względu na wiek – lubimy ich słuchać. Po pierwsze dlatego, że zawsze kończą się dobrze. Lewis Caroll nazwał je darem miłości, bo dodają otuchy i budzą nadzieję na przyszłość. Mircea Eliade pisał, że w baśniach odnajdujemy wzorcowe obrazy życia ludzkiego, które nadają mu sens i wartość. Zdaniem psychoanalityków baśnie towarzyszą nam w trudnej, najeżonej niebezpieczeństwami drodze do dojrzałości, pomagając przezwyciężać wewnętrzne konflikty. Czego o baśniach takich jak Czerwony kapturek, Kopciuszek czy Krolewna Snieżka doweidzieć się można? 

W medycynie hinduskiej osobie cierpiącej na rozstrój umysłowy opowiada się baśnie – podobny zabieg stosowali egipscy kapłani. To dzięki opowieściom snutym przez tysiąc i jedną noc  Szecherezada uleczyła zniechęconego do życia i przepełnionego nienawiścią do kobiet króla Szajchira, zdradzonego przez pierwszą żonę. Utożsamiając się z bohaterem baśni i przeżywając jego losy uwalniamy się od określonych, ciążących i trudnych a uprzednio niejasnych treści psychicznych – pisał Bruno Bettelheim, psycholog i psychoanalityk, w książce „Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni”. Ponieważ  przemawiają one za pośrednictwem symboli,  zwracają się równocześnie do świadomej i nieświadomej sfery umysłu, co jest szczególnie istotne w przypadku dziecka, którego świadome „ja” dopiero się kształtuje. Jeżeli wyłożylibyśmy dziecku szczegółowo, jaki sens ma mieć dla niego baśń, zniszczylibyśmy całą jej wartość  – polega ona bowiem na tym, że dziecko samo, w sposób intuicyjny odkrywa jej ukryte znaczenia i z ich pomocą „przepracowuje” kłębiące się w nim, często sprzeczne uczucia i pragnienia. „Przepracowanie” zabiera zazwyczaj trochę czasu, dlatego dosyć często zdarza się, że dzieci mają swoją jedną, ulubioną bajkę, którą każą opowiadać sobie wciąż od nowa. Niezwykle istotne w „baśniowej terapii” jest samo opowiadanie baśni przez rodziców, które upewnia dziecko, że akceptują oni zawarte w niej treści.  Równie ważne jest, którą z wersji baśni się opowiada. Zdaniem Bettelheima największe bogactwo treści zawierają baśnie Braci Grimm, a nie w ich wyładzone i ugrzecznione wersje, jakie znajdziemy chociażby u Disneya. Nie należy również pomijać  mrożących krew w żyłach szczegółów, takich jak obcięcie przez kata stóp Karen, by uwolnić ją od roztańczonych czerwonych trzewiczków, które w żaden inny sposób nie dawały się zdjąć. Psychoanalityk Calrissa Pinkola Estez, która w baśniach poszukiwała archetypu kobiecości, obecność drastycznych epizodów uważa za niezwykle istotną: Drastyczny epizod komunikuje nieuniknioną psychiczną prawdę – prawdę tak doniosłą, by zawarte w niej ostrzeżenie na pewno dotarło do odbiorcy. Brutalny motyw to stary sposób, który ma wstrząsnąć wyobraźnią i skierować uwagę na doniosłe przesłanie – napisała w książce Biegnąca z wilkami. Ale baśń nie ma na celu przestraszyć – przeciwnie,  zwraca uwagę dziecka, że walka z poważnymi trudnościami jest w życiu nieunikniona, ale jeśli się nie ucieka przed nią, lecz niewzruszenie stawia czoła niespodzianym i często niesprawiedliwym ciosom, w końcu odnosi się zwycięstwo… Z wnikliwej analizy,  której w „Cudowne i pożyteczne…” Bruno Bettelheim poddaje opowieści kształtujące nasze dzieciństwo, przywołać tu można jego najogólniejsze wnioski:

Kopciuszek to baśń o odkrywaniu i akceptowaniu własnej tożsamości, także w sferze płci. Pantofelek, jako symbol waginalny, reprezentuje kobiecość. Kiedy królewicz okazuje, jak cenny jest dla niego zgubiony przez  bohaterkę pantofelek, daje dowód uczuć, jakie jej kobiecość w nim budzi. Nikt jednak, nawet baśniowy królewicz, nie może wyręczyć bohaterki w zaakceptowaniu własnej płci – dlatego to sam Kopciuszek wkłada otrzymany od królewicza  pantofelek na stopę.

Czerwony Kapturek  mówi o tym, że gdyby w nas samych nie było czegoś, co sprawia, że pociąga nas wielki i zły wilk, nie miałby on nad nami żadnej władzy. Dlatego ważne jest, by pojąć, jego naturę i zrozumieć, na czym polega jego urok. Baśń wskazuje również, że źle jest dla młodej dziewczyny, kiedy jej matka i babcia rezygnują na jej rzecz z własnego uroku, obdarzając ją czerwonym czepeczkiem, który przydaje jej zbyt wiele czaru.

Śpiąca Królewna  to baśń, która ukazuje, że do największych dokonań może prowadzić długi okres spoczynku, kontemplacji i skupienia wewnętrznego. W wielu baśniach bohater, aby stać się sobą, musi dokonać wielkich czynów – w Śpiącej Królewnie uwydatniona zostaje myśl, że dla osiągnięcia tego celu potrzebne jest długie skupienie wewnętrzne.

Ewa Chudyba,

historyk filozofii, Muzeum w Gliwicach

Bibliografia:

B. Bettelheim, „Cudowne i pożyteczne. O znaczeniu i wartościach baśni”.

C. Estez, „Biegnąca z wilkami”.

Tekst stanowi skrót wykładu wygłoszonego 11 maja  w ramach cyklu Zofia  Muzeum. Zapraszamy na spotkanie poświęcone jońskim filozofom przyrody, które odbędzie się 24 czerwca (niedziela) o godzinie 17.00 w Willi Caro.  

www.muzeum.gliwice.pl